‘De vader des vaderlands? Johan Cruijff! Wat zegt u, Van Oldenbarnevelt? Dat is de moordenaar van Willem van Oranje. Toch?’

Johan van Oldenbarnevelt was gisteren 400 jaar dood en dat was voor 1Vandaag aanleiding voor een televisiereportage van een minuut of tien. De vader des vaderlands is hij volgens mensen die zich wél hebben verdiept in de Nederlandse geschiedenis. Ik reken me tot die mensen en vind de man een held. Hij is zo’n beetje de bedenker van Nederland en van de democratie. Al moet u daar geen eigentijdse dingen bij bedenken, democratie was in de Van Oldenbarnevelt-versie  van die tijd iets voor welgestelde heren.

Zijn inzet kostte hem zijn kop. Op 9 mei 1619 werd hij onthoofd. Met dank aan de zoon van Willem van Oranje, prins Maurits.

Ben Knapen schreef een dijk van een boek over Van Oldenbarnevelt en dankzij dat boek weet ik hoe onze eerste staatsman zijn laatste uren doorbracht in een cel aan het Binnenhof. Wie er komt, kan de ramen met de ronde bogen van zijn cel nog steeds zien.

Het zou een trekpleister voor toeristen en Nederlandse chauvinisten moeten zijn. In plaats daarvan is het, wist Knapen te vertellen in zijn boek en in de tv-reportage, een opslagruimte van een horecazaak. Waar de uitvinder van Nederland de uren tot zijn onthoofding telde, staan nu dozen Rioja en Moezel opgestapeld.

Wat is dat toch dat Nederlanders zo weinig willen weten van de historie van hun land? Een historie die werkelijk uniek is – Nederlanders veroverden niet alleen hun land op de zee, maar ook het bestuur op hertogen en koningen. Ze ontwikkelden een staatsvorm die met een beetje fantasie en goede wil beschouwd kan worden als een poging tot democratie, waarbij nota bene de Oranjes in dienst waren van het volk. In plaats van andersom.

En ja, die historie zit ook vol met ellende en kwaadwilligheid. Die door Van Oldenbarnevelt bedachte VOC was dan wel een unieke uitvinding, maar is tegenwoordig terecht het symbool van kolonialisme, slavenhandel, uitbuiting en bloedvergieten.

Kan allemaal wel wezen, maar bijna niemand die weet hoe begin zeventiende eeuw vertegenwoordigers van Nederlandse gewesten besloten het samen te regelen en het zonder koning, prins, stadhouder of andere baas te doen. Bijna niemand die weet hoe bijzonder dat was.

Bij de redactie van het programma 1Vandaag kunnen ze erover meepraten. Wie we moeten beschouwen als onze vader des vaderlands, vroegen ze in Den Haag aan mensen op straat. Dat de naam van Willem van Oranje vaak viel is logisch en misschien zelfs een beetje terecht.

Maar Johan Cruijff?

Johan Cruijff kon goed voetballen, Pim Fortuin veroorzaakte een rimpeling in de politieke geschiedenis, Rudy Carel kon heel grappig slecht Duits spreken, Prins Bernard was de meest charmante bandiet sinds de Tweede Wereldoorlog en Thorbecke maakte een grondwet die heel knap al ruim anderhalve eeuw meegaat.

Maar als er één Nederlander is die u moet leren kennen, dan is het toch echt Johan van Oldenbarnevelt. Van Oldenbarnevelt trad niet op in Duitse tv-shows, was geen prinselijke boef, schreef geen grondwet, bedacht geen niet-bestaande puinhopen van Paars en kon voor geen meter voetballen. Van Oldenbarnevelt bedacht Nederland, ontwierp een soort van democratie en zijn dodencel staat al jaren vol dozen wijn en kratten bier.